Thi tập Hoa Xương Rồng là một đóng góp lớn cho kho tàng văn chương Việt nam với những vần thơ nồng nàng âm điệu, phong phú ý tình . Đa số những bài thơ đều tôn trọng niêm luật với những mỹ từ bóng bẩy . Nhưng không vì thế mà vần thơ trở nên gò bó . Ngược lại, với một bút thuật tuyệt hảo, tác giả đã tận dụng tất cả những tinh khôi của ngôn từ để trải niềm cảm xúc tàn trề trên những lời thơ . Tác phẩm Hoa Xương Rồng quả là sự kết tụ hoàn mỹ của thi thuật tinh tuyền và nguồn rung cảm sâu xa đưa đến sự tương thông giao cảm giữa thi nhân và độc giả.
Ngoài giá trị văn chương, thi phẩm của tác giả chất chứa một giá trị lịch sử đậm nét nhân tính . Thi nhân đã đưa chúng ta vào một cuôc lữ hành kỳ khôi . Về lại thời kỳ sơ cổ tối tăm với những khai nguyên đất đá ở cuối dòng thế kỹ 20, thời điểm mà toàn thế giới hân hoan đón nhận những tia sáng văn minh . Hư cấu hoang đường hay thực tế đau thương ? Câu hỏi đã là lời tố cáo một chế độ phi nhân.
Trước một ý niệm về quê hương ngày càng phôi pha mờ nhạt bởi ngăn cách thời gian, sông núi, tập thơ Hoa Xương Rồng hiện hữu như một vết xóa nhiệm mầu thu gần khoảng cách . Cám ơn thi nhân đã đưa quá khứ về lại gần chúng tôi . Qua những vần thơ đậm đà, xúc tích, thi sĩ đã làm vỡ tung tất cả ý niệm thời gian, ngày xưa chợt trở nên quá gần gủi, cơ hồ ta có thể nghe được tiếng thở dài áo não của quảng đời đen tối nhất của dân tộc, “tháng ngày lịch sử ô danh” . Ta có thể nghe bao tiếng khóc bi phẩn, hờn căm cất lên như những lời kết án một chế độ bạo quyền đã biến Việt Nam thành tâm điểm của những tang thương, chết chóc, chia ly . Là nhân chứng khổ đau, tác giả đã khơi lại niềm đau của tất cả người con Việt Nam để chúng ta còn nhớ mãi “những vết hằn trên lưng”. Nhớ có nghĩa là còn ray rứt, khắc khoải, ưu tư, ta sẽ làm gì cho nước non? Còn nỗi nhớ là còn hy vọng.
Ta hãy lắng nghe những tiếng hờn u uất, những tiếng than ai oán thổi về từ địa ngục . Ta hãy trực diện với cảnh đời bi thảm nhất của những người tù trong vòng gai Cộng Sản ; khi tác giả trả lại cho người bạn tù vừa qua đời ba nắm cơm, một đền bù cho người xấu số:
Miệng khao khát lấy gì cho bữa đói?
Chợt thương anh mòn mỏi kiếp ma gầy.
Ba vắt cơm còn đủ trả anh đây,
Tôi cũng có một ngày khi tôi chết.
Ta hãy ngậm ngùi cảm niệm niềm đau của người mẹ vừa mất con trên sóng nước:
Mưa lại đến khi thân con lạnh giá,
Mẹ cần đâu, dù mưa cả đại dương.
Trên mắt con còn chút nắng quê hương,
Giờ cũng tắt giữa muôn trùng biển trắng.
Ta lại xót xa khóc cùng với người quả phụ đi lấy xương chồng nơi trại tù cải tạo. Ôi lời tình tự thắm thiết, chất chứa bao tê tái bi thương:
Dậy đi anh, ta trở về quê mẹ,
Nơi bình yên, cây cỏ hãy còn xanh…
Về anh nhé ! Bàn tay em mở lối,
Đây đàn con đang đợi thắp hoa đèn.
Bao năm dài, mái tóc hãy còn đen,
Anh vẫn trẻ trong lòng em mãi mãi.
Còn lại đây là tiếng khóc chung cho cả quê hương:
Ngục tù chung cả dương gian,
Xót xa cho lắm cũng ngần ấy thôi .
Mặc dù nội dung chan chứa những niềm đau, thơ không phải chỉ toàn tiếng thở than . Giữa hoang tàn, hào khí của người chiến sĩ sa cơ luôn bốc lên cao.
Máu xương một thuở anh hùng,
Máu ghi chiến sử, xương chồng tháp cao…
Máu nầy, giọt máu tinh anh,
Ấm lòng đất mẹ, đượm tình quê hương…
Một nét đặc thù khác trong thơ của tác giả là sức sống vô biên, niềm hy vọng vô bờ. Từ những điêu tàn đổ nát, từ chốn âm u mù thẳm của cỏi chết với những xương , những máu, những oan hồn đòi xác …Tưởng như đã hết, đã vô vọng . Nhưng kỳ diệu thay, một màu xanh vươn lên từ bãi nắng cháy . Từ những gai góc đá sỏi, những nụ hoa đã hé mở như một thách thức với bão tố. Cùng với những ánh đóm lập loè trong vũng lầy tối tăm, đây là những tín hiệu của sự sống, của hy vọng, của lòng kiên cường bất khuất . Hoa Xương Rồng của phải bám vào sỏi đá nhưng vẫn nở những nụ tươi thắm tô điểm cuộc đời cô quạnh . Có phải chăng trong tận cùng khổ đau, nếu có một trái tim nhân cảm, cái đẹp vẫn ửng lộ ra giữa muôn vàn xấu xí ; tia hy vọng luôn xuyên qua được màn dày u ám của những tai ương . Và đất nước chúng ta sẽ có một ngày mai thôi tăm tối.
Trời hạ đỏ, trên đất cằn cháy nắng,
Loài Xương Rồng cũng rán giữ màu xanh.
Kết đau thương gai góc mọc trên cành,
Hoa vẫn nở, trông đẹp tình đẹp dáng.
Xin cám ơn thi nhân đã gieo rắc một niềm tin cho dải đất cằn khô quê cũ . Ước mong sao “nét son trong nắng tơ vàng” của chúng ta luôn phất phới bay cao trước mọi giông bão.
Montréal, 16/02/2004
Diễm Uyên
Bút nhóm Truyền Thông
(Lời bạt của nhà văn Diễm Uyên viết cho tập thơ Hoa Xương Rồng ấn hành lần trước với những bài thơ sáng tác trước năm 2000).
